Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2020

ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

Η λίμνη Κάρλα ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα (2.500 π.Χ.) με το όνομα Βοιβηίς. Στα μεσαιωνικά χρόνια η λίμνη άλλαξε όνομα και από Βοιβηίς έγινε Κάρλα...

Οι διακυμάνσεις της στάθμης της λίμνης ήταν έντονες. Κατά το 1938-9 πραγματοποιείται η πρώτη οριοθέτηση ανώτερου (48,50μ) και κατώτερου (47,30μ) υψομέτρου της στάθμης ενώ κατά τα επόμενα έτη έλαβε χώρα νέος περιορισμός της έκτασης της λίμνης απόρροια των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων στον ποταμό Πηνειό. Το μέγιστο βάθος της από 5,5 μέτρα που ήταν πριν το 1940 μειώθηκε στα 2 μέτρα το 1950-5.

Οι διακυμάνσεις της στάθμης, οι πλημμύρες της περιοχής, η δημιουργία περισσότερων γεωργικών εκτάσεων και η μείωση των αλιευμάτων και η ανάγκη για περιορισμό των επιδημιών ελονοσίας συνετέλεσαν στην ολική αποξήρανση της λίμνης το 1962 παρά τις σχετικές μελέτες που δεν προέβλεπαν κάτι τέτοιο.

Το 1959 ανατέθηκε μελέτη από το υπουργείο Γεωργίας για την αξιοποίηση της πεδιάδας της Κάρλας με δεδομένα την κατασκευή ταμιευτήρα 64700 στρεμμάτων, σήραγγας και τάφρων πεδινών υδάτων. Η λίμνη θα χρησιμοποιούνταν για άρδευση με αρδευτικά κανάλια και θα τροφοδοτούνταν με νερά του Πηνειού. Αντί αυτού όμως τελικά κατασκευάστηκε σήραγγα για την ολοκληρωτική εκκένωση της λίμνης που άρχισε τον Ιανουάριο του 1957 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβρη του 1962.

Με την αποξήρανση της λίμνης φάνηκαν οι τρομακτικές επιπτώσεις από τη μη ολοκλήρωση του έργου όπως προβλεπόταν με την κατασκευή του ταμιευτήρα των 64700 στρεμμάτων.

Αυτές οι επιπτώσεις είναι περιβαλλοντικές αλλά και κοινωνικές:

1. Ραγδαία πτώση της υπόγειας υδροφορίας

2. Εισχώρηση του θαλάσσιου μετώπου στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Κάρλας

3. Ρύπανση και επιπτώσεις στο κλειστό Παγασητικό κόλπο και εμφάνιση φυτοπλαγκτού

4. Εμφάνιση ρηγμάτων μεγάλου βάθους και καταστροφή κτισμάτων

5. Επιπτώσεις στην πανίδα και στην χλωρίδα της περιοχής

6. Καταστροφή γεωτρήσεων και ξήρανση πηγών μεταξύ των οποίων και η Υπέρεια Κρήνη στο Βελεστίνο

7.  Αλλαγές στο μικροκλίμα της περιοχής

8.  Αδυναμία υδροδότησης πόλεων και οικισμών

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο τοπικός τύπος: ''Η κατασκευή της σήραγγας δεν ήταν έγκλημα, έγκλημα ήταν που δε προχώρησαν στην αποκατάσταση της λίμνης όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί''.  Οι επενδύσεις που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια για την «αξιοποίηση» (και από ένα σημείο και μετά την καταστροφή) των υπογείων υδροφορέων εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 1 δισ. ευρώ (σημερινές αξίες).  Ακόμα και τα χωράφια που προήλθαν από την αποξήρανση της Κάρλας, έκτασης περίπου 78.000 στρεμμάτων, δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα οφέλη, καθώς πλημμύριζαν με την πρώτη νεροποντή. Επιπλέον τα άλατα που είχαν συσσωρευτεί στο έδαφος από την πρώην λίμνη δεν ευνοούσαν τις καλλιέργειες. Τέλος, ποτέ δεν έγινε διανομή αγροτικής γης ενώ οι ακτήμονες καλλιεργητές εκμίσθωναν τις εκτάσεις κάθε χρόνο με ανάλογο τίμημα.

Απόρροια όλων των ανωτέρω, και μετά από έντονες διαμαρτυρίες των ντόπιων πληθυσμών, ήταν η κατασκευή ταμιευτήρα 42.000 στρεμμάτων στο χαμηλότερο τμήμα της πρώην λίμνης Κάρλας κοντά στο χωριό Κανάλια. Επίσης, για τη διαχείριση του ταμιευτήρα αλλά και των γύρω περιοχών με ιδιαίτερη περιβαλλοντική σημασία, δημιουργήθηκε ο Φορέας Διαχείρισης της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας - Μαυροβουνίου - Κεφαλόβρυσου - Βελεστίνου (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε.). Βέβαια οι ίδιοι άνθρωποι που πανηγύριζαν τότε λέγοντας ότι η αποξύρνση της Κάρλας θα είναι ένας επίγειος παράδεισος πανηγυρίζουν και σήμερα που μετά την καταστροφή και αφού πέρασαν δεκάδες χρόνια έγινε ό ταμιευτήρας...

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΗΜΕΡΑ
Η ανύπαρκτη διαχείριση των υδάτων στο θεσσαλικό υδατικό διαμέρισμα και η ανομβρία έχουν «στεγνώσει» τον κάμπο της Μαγνησίας και σε 25 ημέρες που θα ξεκινήσει το πότισμα σε σιτάρια, ενεργειακά φυτά και όσπρια οι πομόνες της άρδευσης θα φτάσουν σταδιακά στο «κόκκινο».
Οι καλλιεργητές θα στραφούν, όπως κάθε χρόνο, με μεγαλύτερη ένταση στους υπόγειους υδροφορείς και η κατάσταση για μια ακόμη χρονιά θα βρεθεί εκτός ελέγχου.
Τα αποθέματα είναι περιορισμένα και σήμερα βρισκόμαστε στην κατάσταση να αντλούνται συνεχώς νερό από βαθύτερα στρώματα με πολύ υψηλό ενεργειακό και οικονομικό κόστος, ενώ γεωτρήσεις στερεύουν μετατρέποντας τα χωράφια σε ξηρικά.