Ρίγανη

Η λέξη “ορίγανον” προέρχεται από το ελληνικό “όρος” και το “γκάνος” που σημαίνει λαμπερό, άρα, ορίγανον σημαίνει λαμπερό βουνό. Η ρίγανη είναι ιθαγενής της Ευρώπης και έχει εγκλιματιστεί στη Μέση Ανατολή.
Είναι αρωματικό ποώδες, πολυετές και θαμνώδες φυτό, που ευδοκιμεί σε ασβεστολιθικά εδάφη κοντά στη θάλασσα. Περίπου το 75% των ειδών της ρίγανης βρίσκονται στην ανατολική περιοχή της μεσογείου και ελάχιστα στη δυτική. Στην Ελλάδα φύεται στα πιο άνυδρα και ανεμοδαρμένα βουνά και νησιά της χώρας μας, από την Κρήτη στην Πελλοπόνησο μέχρι τη Μακεδονία, καθώς και στα περισσότερα νησιά μας. Έχει ύψος 20-80 εκ. και φύλλα αντίθετα, μήκους 1-4 εκ. Αναπτύσσεται καλά σε εδάφη με pH 6-9 και μπορεί να αναπτυχθεί, όταν καλλιεργείται, ακόμα και σε πολύ φτωχά, ξηρά και πετρώδη εδάφη. Τα άνθη της έχουν χρώμα άσπρο-μώβ και ανθίζει από Ιούνιο κυρίως μέχρι Αύγουστο, ανάλογα με την περιοχή. Αν βγάλουμε προσεκτικά, από το έδαφος, μικρά φυτά ρίγανης με ριζίδια το χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη, μπορούμε να τα μεταφυτεύσουμε σε γλάστρες αρχικά και αργότερα στο χώμα. Η φύτευση πραγματοποιείται από τον Οκτώβριο έως το τέλος της άνοιξης. Τα νέα φυτά θα είναι ιδιαίτερα εύρωστα, κυρίως το δεύτερο χρόνο της καλλιέργειάς τους. Η ρίγανη είναι σκληρό και ανθεκτικό φυτό και δεν χρειάζεται πολύ νερό. Την συναντάμε, σε άγρια μορφή, κυρίως σε ηλιόλουστα και πετρώδη εδάφη σε όλη τη Μεσόγειο. Στην αγορά τη βρίσκουμε αποξηραμένη σε διάφορες μορφές (ματσάκια ή μαδημένη μέσα σε γυάλινα ή πλαστικά βαζάκια ή σακουλάκια). Τα αποξηραμένα φύλλα και άνθη της μπορούν να διατηρηθούν για χρόνια αν αποθηκευτούν σε βάζα που κλείνουν ερμητικά και μακριά από το φως. Δροσερά φύλλα ρίγανης αποθηκεύονται και στην κατάψυξη.

Συστατικά 

Η ρίγανη είναι καλή πηγή φυτικών ινών. Περιέχει πτητικά έλαια, στερόλες και φλαβονοειδή. Είναι πλούσια σε βιταμίνη C, Ε, Κ, Α, μαγγάνιο, μαγνήσιο, ασβέστιο,ψευδάργυρο, κάλιο, νιασίνη, φώσφορο και σίδηρο καθώς και σε β-καροτίνη. Περιέχει, επίσης, λουτείνη, ζεαξανθίνη , κρυπτοξανθίνη, πινένιο, λιμονένιο, οκιμένιο, καρυοφυλλένιο και ουρσολικό και ροσμαρινικό οξύ. Η ξερή ρίγανη περιέχει 3 έως 5% αιθέριο έλαιο σε μερικές δε περιοχές μπορεί να φτάσει και να περάσει το 7% και αυτό συμβαίνει μόνο σε περιοχές της Ελλάδας και συγκεκριμένα στην Κρήτη, στην Αμοργό, στο Γύθειο και στη Χερσόνησο του Άθου.

Ιστορία και παράδοση

Από την αρχαιότητα, η ρίγανη χρησιμοποιείται προς όφελος της ανθρωπότητας. Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση παρουσιάστηκε στους Ασσυρίους το 3.000 π.Χ., οι οποίοι περιέγραψαν πολλές ιατρικές εφαρμογές της.

Κατά πολλές έννοιες, αποτελεί βιβλικό φάρμακο και λίγοι άνθρωποι καταλαβαίνουν πως η ρίγανη ήταν γνωστή ως Bible hyssop, κι αυτό υπονοεί ότι μπορεί να τη χρησιμοποιούσαν από την εποχή του Αβραάμ ή ίσως και νωρίτερα.

Οι αρχαίοι, σίγουρα χρησιμοποιούσαν τη ρίγανη ως καρύκευμα, και ακόμη χρησιμοποιείται με αυτό τον τρόπο. Η διαφορά είναι πως εκείνοι την χρησιμοποιούσαν και σαν φάρμακο, επειδή η πείρα τους απεδείκνυε πως η τακτική της χρήση βοηθούσε σε πολλές περιπτώσεις μολύνσεων και ασθενειών.

Οι Έλληνες τη χρησιμοποιούσαν εκτεταμένα σαν φάρμακο και υπήρξε η προσφιλέστερη συνταγή εκατοντάδων αρχαίων Ελλήνων θεραπευτών. Τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους Ρωμαίους, αποτελούσε σύμβολο χαράς και ευτυχίας και κατά την παράδοσή τους, οι γαμπροί και οι νύφες στέφονταν με δάφνη και ρίγανη.

Ο Διοσκουρίδης τη συνιστούσε σε εκείνους που παρουσίαζαν απώλεια της όρεξής τους ενώ το αφέψημα ρίγανης πίστευαν ότι γιατρεύει τους σπασμούς της κοιλιάς και αντιμετωπίζει τις δηλητηριάσεις.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, Ισλαμικοί γιατροί ανέπτυξαν πολλές χρήσεις για τη ρίγανη καθώς και για το αιθέριο έλαιό της. Στους επόμενους αιώνες προωθήθηκε σαν γιατρικό για μια μεγάλη γκάμα πνευμονικών παθήσεων.

Ο Γκέραρντ της Βρετανίας, στο χειρόγραφό του από το 17ο αιώνα, περιγράφει πως η ρίγανη ήταν κορυφαίο γιατρικό. Στις ΗΠΑ, η ρίγανη άρχισε να γίνεται γνωστή μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ρίγανη: Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις

-είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό
-συντελεί στη ρύθμιση του τυμπανισμού, διεγείροντας την έκκριση της χολής
-θεωρείται ασφαλές εμμηναγωγό
-για τους πόνους των μυών
-το λάδι της είναι αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση της ακμής
-κατά των μολύνσεων
-κατά της αρθρίτιδας
-για την αντιμετώπιση του άσθματος
-κατά της δυσάρεστης αναπνοής
-για τα έλκη και τις πληγές της κατάκλισης
-για τις μολύνσεις της ουροδόχου κύστης
-για τους καλόγερους
-για τα εγκαύματα
-για μολύνσεις και έλκη του στόματος
-για τους πόνους των δοντιών
-κατά του βήχα, της γρίπης και του κρυολογήματος
-για τους χρόνιους ρευματισμούς
-μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη
-Οι βλαστοί της ρίγανης καταπραΰνουν μώλωπες και πρηξίματα, αν χρησιμοποιηθούν σαν κατάπλασμα
-για τη διάρροια
-για την πιτυρίδα και τη σμηγματόρροια
-για τους μύκητες νυχιών και δακτύλων
-για τις τροφικές δηλητηριάσεις
-για τις ψείρες της κεφαλής
-για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και την εντερική ατονία
-βοηθάει στην υπέρταση και την αρτηριοσκλήρυνση
-για κράμπες ποδιών-για τους πονοκεφάλους

-για το πεπτικό έλκος
-για πνευμονικές παθήσεις
-για την ψωρίαση
-για διαταραχές του προστάτη
για τον κνησμό και τις ασθένειες από τσιμπούρια

Η ρίγανη καταπολεμά το Νοροϊό

Μελέτη του Πανεπιστημίου της Αριζόνα κατέληξε ότι η καρβακρόλη που περιέχεται στη ρίγανη μπορεί να καταπολεμήσει το Νοροϊό. Ο νοροϊός αποτελεί το συχνότερο αίτιο επιδημιών ιογενούς γαστρεντερίτιδας σε παιδιά και ενήλικες, σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ. Η καρβακρόλη απογυμνώνει τον ιό από την “πανοπλία» του (ένα σκληρό εξωτερικό, πρωτεϊνικό κάλυμμα), καθιστώντας τον πιο ευάλωτο και πιο εύκολο να καταστραφεί.

Η επικεφαλής της μελέτης Dr Kelly Bright  ανέφερε τα εξής: “Η καρβακόλη θα μπορούσε δυνητικά να χρησιμοποιηθεί ως απολυμαντικό τροφίμων, καθώς επίσης και επιφανειών, σε συνδυασμό με άλλα αντιμικροβιακά. Απαιτείται να γίνουν περαιτέρω μελέτες, ωστόσο η καρβακόλη έχει ένα μοναδικό τρόπο να επιτίθεται στον ιό, κάτι που της προσδίδει μια πολύ ενδιαφέρουσα προοπτική». Πειράματα έχουν δείξει ότι η καρβακόλη δρα άμεσα επάνω στο καψίδιο, το σκληρό πρωτεϊνικό περίβλημα του ιού, που περιέχει το γενετικό του υλικό. Ακριβώς γι’ αυτό, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι είναι απίθανο ο ιός να αναπτύξει αντοχή σε αυτήν. Αν χρησιμοποιηθεί ως απολυμαντικό θα είναι μακράς διάρκειας, όχι διαβρωτικό, χωρίς αναθυμιάσεις και ασφαλές, λένε οι ειδικοί.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν στην τελευταία έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Journal Of Applied Microbiology.

Άλλες χρήσεις

– Η ρίγανη είναι ένα καλό συντηρητικό για κρεμώδη τρόφιμα, όπως μαγιονέζα και σάλτσες για σαλάτες.

– Μπορείτε να αρωματίσετε με ρίγανη ελαιόλαδα, τα οποία με αυτόν τον τρόπο διατηρούνται περισσότερο, ξίδια αλλά και ελιές μαύρες.

– Η ρίγανη ταιριάζει πολύ με σοταρισμένα μανιτάρια και κρεμμύδια.

– Το λάδι της ρίγανης χρησιμοποιείται στην παρασκευή σαπουνιών, μύρων και οδοντόκρεμας.

Παρασκευή – δοσολογία

Αφέψημα

Σε ένα μπρίκι με νερό βράζουμε 1 κ.γ ρίγανη για λίγα λεπτά, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Έγχυμα

Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 1 κ.γ ρίγανη, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10-15 λεπτά. Το σουρώνουμε και το πίνουμε, κατά προτίμηση ζεστό.

Για το μπάνιο

Ρίχνουμε αφέψημα ρίγανης μέσα στο νερό του μπάνιου, για να καταπραύνουμε και να τονώσουμε το δέρμα μας. (Βράζουμε για λίγα λεπτά, 80-100 γρ. ρίγανης σε 1 λίτρο νερού).

Γαργάρα

Κάντε γαργάρες 2-3 φορές την μέρα με αφέψημα ρίγανης, για στοματικά προβλήματα, έλκη και πονόδοντο

Ρίγανη για την πιτυρίδα και την ξηροδερμία

Η ρίγανη είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στην καταπολέμηση της πιτυρίδας και της ξηροδερμίας. Σε ένα λίτρο νερού ρίξτε μια χούφτα ρίγανης και αφήστε το να σιγοβράσει σε χαμηλή φωτιά για 5 λεπτά. Σουρώστε και χρησιμοποιήστε το υγρό πριν το λούσιμο κάνοντας ταυτόχρονα απαλό μασάζ στο κεφάλι σας. Η συνταγή είναι πολύ αποτελεσματική.

Ενδιαφέροντα στοιχεία για τη ρίγανη

-Η ρίγανη έχει 12 φορές περισσότερο αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο

-Η φρέσκια ρίγανη πρέπει να αποθηκεύεται στο ψυγείο τυλιγμένη σε ένα ελαφρώς βρεγμένο χαρτί κουζίνας

-Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, αν κάποιο τραυματισμένο κατσίκι από βέλος κυνηγού, έτρωγε ρίγανη, η πληγή του έκλεινε!

-Με λίγη ρίγανη στην τροφή των πτηνών σας κρατάτε τις αρρώστιες μακριά τους

-Η εισπνοή της σκόνης από ρίγανη προκαλεί φτάρνισμα και βοηθάει στο να καθαρίσει το αναπνευστικό σύστημα και ιδιαιτέρως οι πνεύμονες.

-Η λαϊκή ιατρική στη χώρα μας, χρησιμοποίησε τα φύλλα της, τηγανιτά σε λάδι ελιάς, ως κατάπλασμα και για εντριβές σε περιπτώσεις πιασίματος κυρίως της μέσης

-Για να διατηρήσετε το άρωμά της και το ωραίο πράσινο χρώμα της πρέπει να την αποξηραίνετε σε δροσερό μέρος μακριά από τον ήλιο που την ξεθωριάζει και της δίνει ένα καφετί χρώμα. Αν θέλετε μπορείτε να την τρίψετε ανάμεσα στις δύο παλάμες σας, για να της δώσετε μια πιο λεπτή υφή.

-Ρίξτε λάδι ρίγανης μέσα σε καθαριστικά διαλύματα για να καθαρίσετε και να απολυμάνετε επιφάνειες πάγκων, νεροχύτες, φούρνους και ψυγεία.

-Προσθέστε λίγες σταγόνες από λάδι ρίγανης μέσα στη σαπουνάδα για το πλύσιμο των πιάτων για να τα απολυμάνετε.

-Για το αφέψημα χρησιμοποιούνται οι βλαστοί του φυτού, όταν είναι ανθισμένο, γιατί τότε περιέχει το έλαιο που έχει τη μεγαλύτερη θεραπευτική αξία.

Πότε και πως πρέπει να συλλέγουμε τη ρίγανη

Η ρίγανη είναι αυτοφυές φυτό και χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή να μην την ξεριζώνουμε. Ήδη έχει παρατηρηθεί έλλειψη σε βουνά της Αττικής όπως ο Παρνασσός. Στην εποχή της ανθοφορίας της, κόβουμε τα ανθισμένα κλωνάρια με μέγεθος 30 – 35 εκατοστά. Τα συγκεντρώνετε σε ματσάκια και τα κρεμάτε ανάποδα έως ότου ξεραθούν. Έπειτα, τα τρίβετε με το χέρι σας.

10 λόγοι που αξίζει να έχετε τη δική σας γλάστρα ρίγανης

1. Η μυρωδιά της φρέσκιας ρίγανης είναι πολύ καλύτερη από της αποξηραμένης

2. Ο Έλληνας ιατρός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Γαληνός, έλεγε πως η φρέσκια ρίγανη δυναμώνει το σώμα μας

3. Θα αποκομίσετε όλα τα οφέλη που αναφέρθηκαν παραπάνω

4. Είναι ένα πεντανόστιμο μπαχαρικό που νοστιμίζει τις τροφές

5. Προστατεύει τα υπόλοιπα φυτά σας από ασθένειες και επιβλαβή έντομα

6. Απωθεί τα έντομα το καλοκαίρι

7. Θα συμβάλλετε στην προστασία της άγριας ρίγανης στα βουνά μας

8. Λίγη ρίγανη βοηθάει και τους καλούς μας φίλους, τα σκυλιά και τα καναρίνια για να έχουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα

9.  Το σπίτι σας θα μυρίζει εξοχή

10. Χρειάζεται ελάχιστο πότισμα. Για την ακρίβεια όσο λιγότερο την ποτίζετε, τόσο πιο έντονη η μυρωδιά της και τόσο πιο ισχυρά γίνονται τα πολύτιμα συστατικά της.

Προφυλάξεις – Παρενέργειες

Το λάδι ρίγανης είναι μια ασφαλής αλλά και ισχυρή ουσία που όμως η χρήση της δεν θα πρέπει να γίνεται αλόγιστα.

-Να αποφεύγεται η θεραπευτική χρήση της ρίγανης κατά την εγκυμοσύνη

-Αποφεύγετε να καταναλώνετε εμπορικά αιθέρια έλαια ρίγανης εσωτερικά, καθώς μπορεί να εμφανιστεί οργανική τοξικότητα. Ένας αριθμός εμπορικά διαθέσιμων αιθέριων ελαίων είναι μη φαγώσιμα, γι΄αυτό, πρέπει να δείχνετε προσοχή.

-Μην κάνετε εσωτερική λήψη αν πίνετε τακτικά αλκοόλ ή κάνετε χρήση φαρμάκων. Συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας.